نوازندگی استاد همایون خرم بر بالین استاد علی تجویدی
تهیه و تنظیم: دکتر امیر صبوری

علی تجویدی (زاده ۱۵ آبان ۱۲۹۸ در تهران – درگذشته ۲۴ اسفند ۱۳۸۴ در تهران) نوازنده برجسته و نامدار ویلن و سه‌تار، آهنگساز، پژوهشگر و نویسنده اهل ایران بود. علی تجویدی آموختن موسیقی را از کودکی نزد پدرش «هادی‌خان تجویدی» که در نقاشی از شاگردان کمال‌الملک و در موسیقی از شاگردان درویش‌خان بود آغاز کرد. پس از مدتی نزد «ظهیرالدینی» به فراگیری فلوت پرداخت. خود او نقل کرده که از دوازده سالگی دستگاه‌های موسیقی ایرانی را می‌شناخته‌است.
از شانزده‌سالگی نزد حسین یاحقی نواختن ویولن را آموخت و پس از دو سال به کلاس درس ابوالحسن صبا (که دوست و همکار پدر تجویدی در زمینه نقاشی بود) راه یافت. به مدت هشت سال در مکتب او به فراگیری ویولن و سه‌تار پرداخت. او مدتی نیز در کلاس درس چند نوازندهٔ ویولن کلاسیک با شیوه نوازندگی غربی آشنایی یافت. پس از آن با راهنمایی صبا، به محفل هنری محمد ایرانی مجرد راه یافت و با بسیاری از هنرمندان سرشناس آشنا شد و از هنرمندانی نظیر: محمد ایرانی مجرد، اسماعیل قهرمانی، سید حسین طاهرزاده و رکن‌الدین مختاری که به آن محفل رفت‌وآمد داشتند، بهره برد. تجویدی یکی از شاگردان سرشناس صبا بود و در غیبت وی کلاس او را اداره می‌کرد. او از نوازندگان نامدار ویلن بود و سال‌ها در هنرستان موسیقی تدریس می‌کرد.
وران اوج شکوفایی، خلاقیت و شهرت وی به سال‌های همکاری‌اش با دلکش برمی‌گردد. مثلث تجویدی، دلکش و رحیم معینی کرمانشاهی در سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۰ را می‌توان خالق به‌یادماندنی‌ترین قطعات در موسیقی معاصر ایران دانست. جدای از قابلیت‌های حرفه‌ای و تکنیکی هریک از این سه تن در کار خودشان، رابطه عمیق عاطفی که در سال‌های دور میان این سه نفر شکل می‌گیرد را می‌توان عامل اصلی خلق چنین آثاری به‌شمار آورد.
همسر تجویدی در مصاحبه‌ای می‌گوید:
«درست همان روزی که دلکش فوت کرد، کسی از لندن با او تماس گرفت و چون من در خانه نبودم، با خودش صحبت کرده و خبر درگذشت او را به تجویدی داده بود. از آن روز به بعد تا سه هفته با هیچ کس حرف نزد، حتی یک کلام. تازگی‌ها حالش کمی بهتر شده‌است.»
علاوه بر این‌ها تجویدی ده‌ها ترانه برای مرضیه ساخته که از آن جمله، ترانهٔ سنگ خارا است که شعر آن از رحیم معینی کرمانشاهی و تنظیم و ارکستراسیون آن از روح‌الله خالقی و با ارکستر گل‌ها اجرا شده‌است. علیرضا افتخاری هم دو آلبوم با آثار علی تجویدی خوانده است
علی تجویدی یكی از اصلی‌ترین چهره‌های برنامۀ گل‌ها در سال‌های ۱۳۳۴-۱۳۶۵ ش كلیاتی از موسیقی را نزد استادان قدیمی و بازمانده از دورۀ قاجار (حاج‌آقامحمد ایرانی، ركن‌الدین مختاری، سیّدحسین طاهرزاده و . . . آموخت، ولی استاد اصلی او، ابوالحسن صبا بود كه از ابتدای راه تا آخر عمر خود در سال ۱۳۳۶ش را همراه شاگرد محبوب خود طی كرد و به او هنر موسیقی ایرانی را تا سطحی عالی آموخت. شهرت علی تجویدی از برنامۀ گل‌ها آغاز شد. در حالی‌كه از سال ۱۳۲۸ ش در رادیو تهران تكنوازی می‌كرد و آهنگ‌هایی كه او برای خوانندگان مشهور (بنان، دلكش، مرضیه و . . . )ساخته بود، شهرت داشت. علی تجویدی سیر اصلی هنر خود را در برنامۀ گل‌ها پیدا كرد، گو اینكه از دیگر فعالیت‌های خود نیز تدریس ویولون در هنرستان، مدتی اندک در دانشگاه و بیشتر اوقات در منزل باز نمی‌ماند. او ابتدا كارش را با اركسترهای تك‌صدایی شروع كرد و با همكاری شاعران ترانه‌سرا (از جمله رهی معیری، رحیم معینی كرمانشاهی، بیژن ترقی، اسماعیل نواب‌صفا و منیره طه) شهرتی فراوان پیدا كرد.
تربیت فرهنگی خانوادۀ او كه از خاندان‌های هنری اصیل و قدیمی ایران بودند، آشنایی كامل به ادبیات كلاسیك فارسی، روحیۀ دانش‌اندوزی خستگی‌ناپذیر، همنشینی دائم با استادان بزرگی مانند صبا و مختاری و مرتضی محجوبی و تلاش دائم برای رسیدن به اوج استعداد خویش، علی تجویدی را در سنین چهل سالگی به عنوان آهنگسازی كم‌نظیر و نوازنده‌ای توانا معرفی كرد. از ویولون‌نوازی علی تجویدی، برنامه‌های بسیاری در برنامۀ گل‌ها ضبط شده است. این برنامه‌ها شامل تكنوازی، همنوازی (با ساز و با تنبك) و همراهی با آواز خوانندگانی نظیر حسین قوامی و غلامحسین بنان.است. شیوۀ نوازندگی او تركیبی از تكنیك‌های ابوالحسن صبا و حسین یاحقی، به اضافۀ حالت‌هایی از ویولون مختاری و نیز ابتكارهای شخصی تجویدی است. سطح عالی دستور زبان موسیقایی او در نواختن جمله‌های موسیقی كلاسیك ایرانی، حفظ چهارچوب كلاسیك در بیان روحیۀ رمانتیسم شخصی و پنهان او، شفافیت صدای ساز و تكنیك قوی، از خصوصیات نوازندگی اوست كه متأسفانه در سال‌های ۱۳۶۰ ش به بعد، كمتر مورد توجه نوازندگان ویولون قرار گرفت. علی تجویدی را به عنوان یك آهنگساز استاد در برنامۀ گل‌ها می‌شناسند. او ابتدا سال‌ها با اركستر یك صدایی كار می‌كرد. در تأثیرپذیری از موسیقی شكوهمند علینقی وزیری و شاگردش روح‌الله خالقی، او متوجه اهمیت هارمونی و اركستراسیون در موسیقی عصر خود شد و نزد هوشنگ استوار (۱۳۰۶-۱۳۵۷ (آهنگساز بزرگ ایرانی، هارمونی و كنترپوان و اركستراسیون آموخت. ساخته های او تأثیرپذیری مستقیمی از استادانی چون مرتضی محجوبی، ركن الدین مختاری و حسین یاحقی را نشان می دهد كه با مقدمه‌های مفصل، هارمونی پُر صدا و فصل‌بندی‌های مخصوص علی تجویدی، همراه شده است. بیشتر این ساخته‌ها از زیباترین آثار كلاسیك موسیقی ایرانی هستند و تجویدی خود نیز در اكثر آنها ویولون نواخته است. صدای ویولون او در آثار بازمانده، آشكار است. این خواست علی تجویدی بود که در تمام برنامه‌هایی كه او در آنها، آهنگسازی كرده یا رهبری اركستر را به عهده داشته خود ویولون نواخته است. تجویدی در اواخر عمر، سه‌‌تار را با جدیت بیشتر نواخت و در انتشار آثار خود به صورت کتاب و سی دی تلاش کرد. شاگردانش از کاوه کشاورز جوان تا استاد فرهاد فخرالدینی در اجرای آثار او فعال بوده‌اند. از جمله آثار او کتاب‌های اثری در چهارگاه (تهران،مؤلف، ۱۳۶۴ش)؛ موسیقی ایرانی (تهران، سروش، ۱۳۷۹ش) و آلبوم های یادگار استاد (ویولون نوازی، سه تار نوازی، تهران، ۱۳۸۰ش) را می‌توان نام برد. در یک کلام، تجویدی از ستون های اصلی گل‌ها بود.
——————————-
Playing Violin by master Homayoun Khorram for master Ali Tajvidi
Instrument: Violin

Ali Tajvidi ( November 7, 1919 – March 15, 2006) was an Iranian musician, composer, violinist, songwriter, and music professor at the School of National Music and Tehran University. He composed more than 150 songs and discovered and produced for many Persian performers such as Delkash and Hayedeh. He was born in Tehran, where his father was active as a painter in the style of Kamal-ol-Molk.