صفحه ادبی و هنری مهربان

اتاق قدیمی | ادیبان و هنرمندان – گفتگو با حسین قوامی “فاخته‌ای” – گفتگویی با اساتید موسیقی ۱۳۶۳
زنده یاد حسین قوامی
گفتگویی با اساتید موسیقی ۱۳۶۳
کاری از احمدرضا موید محسنی
تصویربردار: مهدی علیپور / صدای: علیرضا امیری
گفتگو با زنده یاد حسین قوامی “فاحته”
ترانه نخست: جوانی – قوامی / ترانه آخرین: تو ای پری کجایی – قوامی

حسین‌خان اسماعیل‌زاده٬ موسیقی‌دان و نوازندهٔ کمانچه٬ ویلن و تار اهل ایران بود.
حسین‌خان نوازنده مشهور اواخر دورهٔ ناصری و پسر اسماعیل کمانچه نواز است. پس از فراگرفتن کمانچه نزد عمویش قلی‌خان، مدتی با دستهٔ مطربان سرپولک همکاری می‌کرد، چون در نواختن کمانچه مهارت بسیار یافت و با انجمن اخوت نیز آشنایی پیدا کرد، به تشویق ظهیرالدوله در سلک اخوان صفا درآمد و نوازندگی در مجالس را کنار گذاشت، و در کلاس مشق کمانچه و تعلیم مشغول کار شد. وی در جلسات انجمن اخوت هم شرکت می‌کرد و تکنواز کنسرت‌های درویش خان و عارف قزوینی بود. با مهارت فوق‌العاده‌ای که حسین‌خان در نواختن کمانچه داشت، با روی کار آمدن ویلن اغلب کسانی که می‌خواستند ویلن بزنند از محضر او استفاده می‌کردند. او ویلن را به سبک کمانچه روی زمین و گاه روی زانو می‌گذاشت و می‌نواخت و همان‌طور تعلیم می‌داد. از جمله شاگردان وی که در نوازندگی به شهرت رسیدند، می‌توان از رکن‌الدین مختاری، ابوالحسن صبا، شهباز برمکی و ابراهیم منصوری نام برد. حسین یاحقی از شاگردان او در رشتهٔ کمانچه است که تا پایان عمر به این ساز وفادار باقی ماند. حسین تهرانی فرا گیری جدی تنبک را نزد او که اولین استاد او در این فن محسوب می‌شد آغاز کرد.
حسین‌خان اسماعیل‌زاده آخرین و برجسته‌ترین کمانچه نواز دوران اخیر است که تکنیک درست و صحیح کمانچه را تثبیت کرده است. علاوه بر این از وی رنگ‌ها و پیش درآمد‌هایی باقی‌مانده که از جهت زیبایی و به خصوص از جهت تنوع و ریتم یا وزن بی نظیرند.
یکی دیگر از شاگردان اسماعیل‌زاده، جهانگیر مراد معروف به حسام‌السلطنه بود که همانند استادش قطعات چشمگیر زیادی خلق کرده است.
حسین‌خان اسماعیل‌زاده نه فقط پایه‌گذار راستین کمانچه در قرن گذشته است، بلکه یکی از زبردست‌ترین آفرینندگان پیش درآمد و رنگ نیز محسوب می‌گردد.

حسین قوامی (فاخته) (۱۷ اردیبهشت ۱۲۸۸ – ۱۷ اسفند ۱۳۶۸)، فرزند رضاقلی قوامی از خاندان‌های اصیل تهرانی و یکی از نخستین خوانندگان دوره جدید موسیقی اصیل ایرانی بود. وی یکی از خوانندگان اصلی برنامه گلها بود و در برنامه های متعددی از گلهای جاویدان، گلهای رنگارنگ، برگ سبز، شاخه گل و گلهای تازه خوانندگی کرد و آثار جاذبی از خود به یادگار نهاد.از آثار معروف او می‌توان به تو ای پری کجایی (شعر ه. الف. سایه، اثر همایون خرم) اشاره کرد.
در آن زمان با دید خوبی به موسیقی نگریسته نمی‌شد و دلیل مخالفت پدر حسین قوامی نیز همین بود. اما از آنجا که حسین قوامی به خوانندگی علاقه داشت و حسین‌خان اسماعیل‌زاده نیز مشوق او بود دل‌سرد نشد. وی به آهستگی با گوش دادن به آثار خوانندگان آن زمان نظیر سیدحسین طاهرزاده و تقلید از ایشان به تجربه‌اندوزی پرداخت. با رسیدن به سنین جوانی بواسطه ی برادرش علی قوامی با تعدادی از هنرمندان آن روزگار نظیر احمد عبادی،حسین یاحقی، علی اکبر شهنازی، رضاقلی میرزا ظلی محشور شد و سپس به شکل محرمانه نزد عبدالله حجازی از استادان زبردست و مسلط به ردیف آوازی آموزش دید.

00:10 مقدمه برنامه
01:48 شروع گفتگو و بازگو زندگینامه توسط زنده یاد حسین قوامی
03:38 شنیدن صدای حسین قوامی توسط حسین‌خان اسماعیل‌زاده برای اولین بار
06:40 پیگیری و اشتیاق حسین قوامی برای یادگیری آواز بعد از مخالفت پدر
08:00 توضیحات حسین قوامی منباب برادرشان و آغاز خواندن در مجالس ها
10:35 پیشنهاد حسینقلی مستعان به حسین قوامی جهت خواندن در رادیو
13:40 آغاز همکاری حسین قوامی با رادیو به عنوان خواننده ناشناس
16:00 آشنایی ایشان با عبدالله حجازی و تعلیم وی به حسین قوامی
18:30 آغاز خواندن برای ارتش در برنامه تسهیلات ارتش به عنوان ناشنان با همکاری علی تجویدی و علی صادقی
19:50 آغاز همکاری در برنامه گلها
22:13 محفل حاج آقا محمد و داستان آشنایی نورعلی خان برومند
24:16 سال آغاز رسمی همکاری با برنامه گلها و اولین برنامه اجرا شده توسط ایشان
27:35 نظر حسین قوامی منباب موسیقی کشور
30:03 دلیل پیشرفت نکردن موسیقی ایرانی از نظر حسین قوامی و
36:26 داستان کنسرت حسین قوامی، حسین تهرانی، فرهنگ شریف و .. در اروپا و علاقه حضار
38:21 صحبت های پایانی زنده یاد حسین قوامی
39:23 پایان